وضعیت مقاومت تاسیسات آب، برق و فاضلاب تهران در مقابل زلزله

«میثم جعفرزاده» مدیر کل دفتر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل وزارت نیرو در گفت‌وگو با ايرنا به وضعيت آب، برق و فاضلاب تهران در زمان وقوع زلزله و نيز كارهايي كه هم‌اكنون بايد صورت بگيرد پرداخت.

وی معتقد است: از نظر علمی نمی‌توان و نباید منکر وقوع زلزله شد، بخصوص که اکنون گسل ماهدشت فعال شده است؛ این گسل از یک طرف به سمت گسل تهران و از طرف دیگر به سمت گسل اشتهارد (دو گسل اصلی) قرار گرفته است.

جعفرزاده در پاسخ به این سوال که آیا زلزله تهران (در صورت وقوع) قرار است تخریب زیادی ایجاد کند؟ گفت: برآورد ما اینطور نیست؛ در سرپل ذهاب که زلزله 7.3 ریشتر رخ داد، بعضی ساختمان‌هایی که در آنها یک مقدار اصول مهندسی رعایت شده بود، حداقل تخریب کامل نشدند؛ در نتیجه در این ساختمان‌ها فوتی نداشتیم و بیشتر مصدوم شده بودند.

وی اضافه کرد: نه باید تهران را اینقدر ترساند و بحث‌هایی مانند اینکه قرار است بعد از زلزله طاعون بیاید، موش‌ها حمله کنند و ... را مطرح کرد و نه اینکه بگوییم اصلا در تهران زلزله رخ نمی‌دهد.

• مقاومت سدهای پایتخت در برابر زلزله

مدیر کل دفتر مدیریت بحران وزارت نیرو در مورد مقاومت سدهای پایتخت در برابر زلزله گفت: در احداث سدها همیشه بحث‌های زلزله‌نگاری و ژئوتکنیکالی مطرح است و به همین دلیل ما چندان نگران سدها نیستیم.

جعفرزاده با بیان اینکه سدهای امیرکبیر و طالقان در غرب و سدهای لار، لتیان و ماملو در شرق تهران به لحاظ عملکردی مشکلی ندارند، گفت: در زلزله 5.2 ریشتری غرب تهران، سد امیرکبیر نخستین نقطه‌ای بود که در مورد آن بررسی‌های فنی انجام دادیم و نتایج نشان داد این سد در وضعیتی نرمال قرار دارد و حتی یک اتفاق کوچک برای این سد رخ نداد.

جعفرزاده با تاکید بر در نظر گرفتن مباحث زلزله نگاری در احداث سدها، گفت: حتی در زلزله کرمانشاه، 21 سدی که در فاصله 50 تا 100 کیلومتری محل وقوع زلزله بود مورد بررسی قرار گرفت که همه بعد از زلزله به طور کامل نرمال بودند.

مدیر کل دفتر مدیریت بحران وزارت نیرو تصریح کرد: بنابر این نگران وضعیت شکست سدهای اطراف پایتخت در اثر زلزله نیستیم.

• آبرسانی در زمان وقوع زلزله

مدیر کل دفتر مدیریت بحران وزارت نیرو در مورد آبرسانی در زمان وقوع زلزله پایتخت نیز گفت: طرحی به عنوان «طرح آبرسانی اضطراری تهران» در دستور کار وزارت نیرو قرار گرفته است که اگر این طرح به طور کامل اجرا شود، در صورت وقوع زلزله، در کمترین زمان ممکن آب را با استانداردهای بین‌المللی در اختیار مردم تهران قرار می‌دهیم.

وی با بیان اینکه 360 نقطه تهران در این طرح برای نصب مخازن آب اضطراری مشخص شده‌اند، گفت: نوع عملکرد این طرح به این گونه است که مخازنی در مسیر آبرسانی تهران قرار می‌گیرند، آب در مسیر خود وارد این مخازن می‌شود و سپس خارج شده و در شبکه توزیع، به مسیر خود ادامه می‌دهد؛ یعنی آب در این مخازن همیشه در جریان است. زمانی که زلزله اتفاق می‌افتد، یک سری شیرهای ورودی و خروجی مخازن به صورت اتوماتیک قطع می‌شود و این مخازن که معمولاً در زیر بوستان‌ها و پارک‌ها قرار می‌گیرند، می‌تواند به مردم آبرسانی کنند.

به گفته جعفرزاده، تامین آب اضطراری در کنار آنچه در دنیا مرسوم است یعنی آبرسانی با تانکر و توزیع آب بسته بندی مورد توجه قرار می‌گیرد. به این معنی که در صورت وقوع زلزله، آبرسانی با تانکر و توزیع آب بسته بندی شده نیز انجام خواهد شد.

مدیر کل دفتر مدیریت بحران وزارت نیرو با اشاره به اینکه نصب مخزن در دو نقطه پارک شهر و زرگنده (منطقه یک) به صورت آزمایشی اجرا شده است، گفت: زلزله‌های یک هفته اخیر باعث شده مسئولان شهری نسبت به بحث‌هایی که وزارت نیرو در سال‌های اخیر مطرح می‌کرد، واقف شوند و حتی شهرداری و شورای شهر برای این مسایل پا پیش بگذارند.

این مقام مسئول با بیان اینکه نصب این مخازن از نظر فنی کار دشواری نیست و فقط بحث تامین منابع مالی و صدور مجوز مطرح است، گفت: مجوز نصب در 30 نقطه تهران در حال صدور است و برای اجرای این طرح و نصب 360 مخزن، به 450 تا 500 میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.

این مقام مسوول افزود: وزارت نیرو به راحتی نمی‌تواند این منابع را تامین کند و نیاز به حمایت سازمان‌های دیگر از جمله شورای شهر، ستاد مدیریت بحران، سازمان برنامه و بودجه و ... است.

• مقاوم سازی خطوط انتقال آب

وی یکی دیگر از طرح‌های وزارت نیرو برای کاهش خسارت‌های ناشی از وقوع زلزله احتمالی در تهران را مقاوم سازی خطوط انتقال آب ذکر کرد و گفت: اکنون مقاوم سازی حدود 60 درصد خطوط انتقال آب انجام شده است به ترتیب نقاط حساس و مهم اولویت بندی شده و طرح مقاوم سازی اجرا می‌شود.

جعفرزاده همچنین به اجرای پروژه رینگ تهران (طرح قمر بنی‌هاشم) اشاره کرد و گفت: در این پروژه، انتقال آب دور تا دور تهران امکانپذیر می‌شود.

مدیر کل دفتر مدیریت بحران وزارت نیرو افزود: در این پروژه آزمون‌های مقاومت خطوط انتقال در برابر لرزش اجرا شده و در صورت کامل شدن اجرای آن، هیچ مشکلی در تامین آب شمال تا جنوب و شرق تا غرب تهران نخواهیم داشت.

وی ادامه داد: البته برای شرایط بعد از زلزله نیز 20 سناریو در نظر گرفته ایم؛ اینکه اگر به هر دلیلی خط انتقال سد لار از مدار خارج شد یا مخازن داخل شهر از مدار خارج شد و وضعیت چاه ها به خاطر لرزش به هم ریخت، باید چکار کنیم.

• فاضلاب، در اولویت تهدیدهای تهران نیست

مدیر کل دفتر مدیریت بحران وزارت نیرو در پاسخ به شایعاتی در مورد میزان تخریب‌های فاضلاب تهران در صورت وقوع زلزله گفت: حدود پنج تا شش سال پیش، شبکه فاضلاب تهدید بزرگی برای تهران به شمار می‌رفت اما با اجرای طرح فاضلاب تهران، فاضلاب از اولویت‌های نخست تهدید پایتخت حذف شد.

به گفته وی، پروژه فاضلاب تهران که اکنون بیش از 60 درصد آن اجرایی شده است، دارای پیوست تحلیل‌های لرزه‌ای بوده و به لحاظ زلزله، از مقاومت بالایی برخوردار است.

جعفرزاده افزود: اگرچه مکان، بزرگی و عمق زلزله شاخص‌های تعیین کننده‌ای در میزان خسارت هستند، اما اگر زلزله‌ای در حالت‌های معمولی رخ دهد، تهران از ناحیه فاضلاب آسیب نمی‌بیند.

مدیر کل دفتر مدیریت بحران وزارت نیرو در مورد آسیب پذیری چاه‌هایی که آب شرب پایتخت را تامین می‌کند نیز گفت: یک سری چاه در تهران وجود دارد که به عنوان منابع آب زیرزمینی از آنها استفاده می‌کنیم که پیش‌بینی می‌شود در صورت وقوع زلزله از توان یک سوم این چاه‌ها بتوانیم استفاده کنیم.

وی ادامه داد: در صورت وقوع زلزله، به یقین کدورت آب مانند آنچه در سرپل ذهاب رخ داد، افزایش پیدا می‌کند؛ البته طراحی و چاه‌های جدید چنین مشکلاتی وجود نخواهد داشت.

• راهکارهایی برای پایداری برق مراکز حیاتی تهران

مدیر کل دفتر مدیریت بحران وزارت نیرو همچنین در مورد پایدار نگه داشتن برق مراکز حساس و حیاتی پایتخت نیز گفت: در صورت وقوع زلزله، قطع به یقین سیستم نیروگاهی از مدار خارج می‌شود و قطعی برق خواهیم داشت اما در آن شرایط پیش‌بینی شده است که مراکز تصمیم گیری سیاسی، خدماتی، پمپ بنزین‌ها، بیمارستان‌ها و ... مجهز به سیستم دیزل‌های اضطراری شوند.

وی ادامه داد: اگر در تهران زلزله ای رخ دهد و مراکز حساس و حیاتی دارای برق اضطراری باشند، یک قدم در حرکت امداد رسانی جلو هستیم.

جعفرزاده با بیان اینکه در راستای پایدار نگه داشتن شبکه برق مراکز حیاتی و حساس، اقدام دیگری نیز مورد توجه قرار گرفته است، گفت: یک سری پست‌ها داریم که پیش از این فقط از یک نقطه (فیدر) برقدار می‌شدند که برای حفظ پایداری آنها در شرایط زلزله، این پست‌های برق را از چند ناحیه برقرار کرده‌ایم که اگر یک فیدر از مدار خارج شد بتوانیم از فیدر دیگر برای برقدار کردن آن منطقه استفاده کنیم.

مدیر کل دفتر مدیریت بحران وزارت نیرو در پایان تاکید کرد: مدیریت بحرانی مانند زلزله، به همکاری همه دستگاه‌ها نیاز دارد؛ اگر هر دستگاه به صورت جزیره‌ای عمل کند، شاید به صورت مقطعی به موفقیت‌هایی دست پیدا کنیم، اما در بلند مدت قطع به یقین شکست می‌خوریم.